Alergeny

Alergia (popularnie stosowane synonimy: uczulenienadwrażliwość) – patologiczna, jakościowo zmieniona odpowiedź tkanek na oddziaływanie różnych obcych substancji, zwanych alergenami, polegająca na reakcji immunologicznej związanej z powstaniem swoistych przeciwciał, które po związaniu z antygenem doprowadzają do uwolnienia różnych substancji – mediatorów stanu zapalnego. Czynnik środowiskowy wywołujący alergię sam w sobie zazwyczaj nie jest dla organizmu szkodliwy.
W odpowiedzi organizmu na alergeny bierze udział wiele różnych komórek układu odpornościowego (zwanego także immunologicznym) i wytwarzanych przez nie substancji. Komórki układu immunologicznego, m.in. granulocyty kwasochłonne (eozynocyty), komórki tuczne (mastocyty) i limfocyty, oraz przeciwciała – immunoglobuliny klasy E (IgE), bronią organizm przed zagrażającymi mu czynnikami, np. mikroorganizmami. Niekiedy jednak komórki te rozpoznają nieszkodliwe alergeny jako groźne i zapoczątkowują odpowiedź prowadzącą do uczulenia na nie organizmu chorego.

Alergia może objawiać się łagodnie, jak w przypadku alergii wziewnych – katarem czy łzawieniem, aż po zagrażający życiu wstrząs anafilaktyczny oraz  w niektórych przypadkach również prowadzić może do zgonu (przy alergii na jad, orzeszki, leki).

Do najczęstszych rodzaj alergii należy
·         Alergia wziewna (pyłki roślin, sierść zwierząt, roztocza)
·         Alergia pokarmowa (białko mleka, białko jaja kurzego, ryby, orzechy, owoce i warzywa)
·         Alergia kontaktowa (nikiel, chrom, barwniki, kosmetyki)
·         Uczulenie na jad

Charakterystyka alergii wziewnych

Do głównych objawów należą:

PODZIAŁ ALERGENÓW ZE WZGLĘDU NA CZAS ODDZIAŁYWANIA

Sezonowe (dotyczy to pyłków roślinnych mających swój charakterystyczny sezon pylenia) oraz całoroczne (tak jak w przypadku alergenów roztoczy kurzu domowego, stale obecnych w naszym otoczeniu).
 
Pyłki roślin mają kształt regularny, zbliżony do kuli lub elipsy obrotowej. Wielkość żywego pyłku waha się w zależności od ilości zawartej w nim wody. Wymiary martwych ziaren pyłku są stałe. Mieszczą się zazwyczaj w granicach od 5 do 200 µm. Pyłki roślin wiatropylnych mają średnicę od 17 do 58 µm.
niezapominajki leśnej ich średnica wynosi zaledwie 0,3 µm, u dyni zwyczajnej 220 µm, a u zostery osiągają nawet do 1000 µm długości (w tym wypadku mają osobliwy, nitkowaty kształt). W okresie pylenia niektórych roślin, szczególnie w suche, słoneczne dni, liczba ziaren pyłku w 1 m3 powietrza może wynosić nawet kilkanaście milionów.
Za naturalną granicę rozprzestrzeniania się pyłków uznaje się odległość od 50 do 100 km. W odległości do 10 km może jednak wystąpić duże stężenie.
Oznacza to stężenie dające objawy chorobowe u wszystkich osób uczulonych na dany alergen. Wdychane frakcje pyłków mogą być zatrzymywane w górnych drogach oddechowych przez naczynia włosowate. Jako duże cząstki raczej nie trafiają do oskrzeli, co tłumaczy przewagę objawów ze strony spojówek i błony śluzowej nosa.
 
 
Ekspozycja na pyłki roślin, mimo, że sezonowa, zazwyczaj, trwa już od stycznia do końca września, a jej kulminacja następuje w miesiącach letnich. Jest także zależna od regionu Polski.

Uczulają zwykle rośliny niepozorne, pozbawione barwnych kwiatów. Produkują one bowiem miliony pyłków przenoszonych przez wiatr, które łatwo dostają się do nosa, oczu i gardła chorego. Objawy wywoływanych przez nie alergii są najsilniejsze w szczycie pylenia. Alergia na pyłki jest najbardziej dokuczliwa podczas wietrznych słonecznych dni, a łagodnieje podczas deszczu.
Pyłek np. róż czy innych kwiatów ozdobnych jest ciężki i lepki – przenoszą go owady, dlatego alergia na te kwiaty jest rzadka. Na wakacje warto wybrać się na plażę lub pożeglować po morzu, gdzie stężenia pyłków są względnie niskie.

Ulgę przy uczuleniu na pyłki może przynieść spacer po lesie iglastym, jest w nim znacznie mniej pyłków, niż w lasach liściastych i mieszanych, a olejki żywiczne zawarte w powietrzu pomogą złagodzić katar i udrożnią nos, ułatwiając oddychanie. Przed wyjściem na zewnątrz warto także okolice nosa posmarować cienką warstwą wazeliny, tłuszcz wychwyci chociaż część pyłków, uniemożliwiając im wniknięcie do gardła i dróg oddechowych
Należy się także wystrzegać spacerów w czasie kilkunastu pierwszych minut deszczu, ponieważ wtedy drobiny z wyższych partii powietrza spłukiwane są na ziemię. Na spacer najlepiej wybrać się kilka minut po ulewnym deszczu, kiedy powietrze jest najczystsze (unoszące się pyłki opadły, a nowe nie zdążyły się jeszcze rozprzestrzenić w powietrzu).
Warto też w czasie pylenia roślin powstrzymać się od wysiłku fizycznego na powietrzu. Grając w piłkę, jeżdżąc na rolkach, biegając, oddycha się intensywniej, wciągając do płuc zwiększoną ilość pyłków.

Grzyby i pleśń

Alergia wziewna u osób nadwrażliwych na alergeny grzybów i pleśni może mieć charakter zarówno sezonowy (zarodniki tzw. zewnątrzdomowe – m.in.: Alternaria, Cladosporium), jak i całoroczny (zarodniki tzw. wewnątrzdomowe – m.in.: AspergillusPenicillium).
Objawy uczulenia występują często przez cały rok, z wyraźnym nasileniem w okresie letnim i jesiennym. Najczęściej są typowe dla większości alergii wziewnych: kichanie, kaszel, nieżyt, łzawiące, swędzące oczy. I podobnie jak przy pozostałych alergiach wziewnych, alergie na grzyby można początkowo pomylić z przeziębieniem lub infekcją zatok, gdyż objawy mogą być identyczne.
Zdarzają się jednak przypadki kiedy chory na kontakt z alergenem reaguje drżeniem mięśni, skokami ciśnienia, tachykardią, zawrotami głowy, nerwowością, nieuzasadniony lęk.
 
Zarodniki grzybów dostające się do dróg oddechowych stanowią produkt końcowy procesu rozmnażania grzybów. Tworzą one największą część cząstek biologicznych zawieszonych w powietrzu atmosferycznym w każdej ze stref klimatycznych. Swą liczebnością znacznie przewyższają liczbę ziaren pyłku obecnego w powietrzu, są jednak mniejsze niż wchodzące wraz z nimi w skład naturalnego bioaerozolu ziarna pyłku. Stosunek ich wielkości dobrze ilustruje porównanie do ziarna pyłku traw, które ma objętość równą objętości około 200 zarodników z gatunku Cladosporium herbarum lub też objętości około 3000 zarodników Aspergillus fumigatus.
 
Zarodniki tzw. wewnątrzdomowe, obecne są w powietrzu zazwyczaj w zbliżonej ilości przez cały rok. Źródłem jest głównie mikro środowisko pomieszczeń zamkniętych, o dużej wilgotności, ograniczonej wentylacji i słabym dostępie światła; głównie pomieszczenia piwniczne, pralnie, łazienki czy kuchnie oraz pomieszczenia gospodarskie na wsi. Drewniane domy letniskowe, altanki, sauny i baseny również stanowią istotne źródło alergenów grzybów wewnątrzdomowych. Istotnym rezerwuarem uczulających grzybów w  pomieszczeniach jest kurz domowy. Ocenia się, że elementy grzybów mogą stanowić od 5% do 20% jego składu.
Istotnym źródłem alergenów grzybów pleśniowych mogą być także nieprawidłowo eksploatowane systemy klimatyzacyjne
Pleśń rozwija się w wilgoci, zarówno na zewnątrz, jak w pomieszczeniach. Spory pleśni unoszące się stale w powietrzu mogą wywołać reakcje, ale problem pogarsza się, kiedy osiadają na wilgotnej powierzchni – wtedy pleśń zaczyna rosnąć. Można nawet nie wiedzieć, że pleśń rozwija się w domu w miejscu niezidentyfikowanego przecieku, gromadzenia się wilgoci w piwnicy, w wilgotnych miejscach pod dywanem, gdzie nikt nie zagląda.
 
U osób uczulonych na grzyby objawy mogą pojawić się w dowolnej chwili, szczególnie jeżeli mieszkają one w okolicach, gdzie często pada deszcz. Grzyby potrafią się namnażać w niskich temperaturach nawet ok. 2oC, jak i poniżej. Tak więc złe samopoczucie jesienią może oznaczać nie tylko początki przesilenia jesiennego, ale może właśnie alergię na grzyby.
 
Unikanie grzybów jest bardzo trudne, ponieważ rozwijają się one w różnych warunkach. Ważne jest dbanie o prawidłowy system wentylacji w domu, unikanie nadmiernej wilgoci, ograniczanie prac w ogrodzie (szczególnie przy grabieniu liści, rozrzucaniu kompostu).
Warto usunąć rośliny doniczkowe z sypialni oraz unikać miejsc szczególnie dogodnych dla rozwoju grzybów: szklarni, drewnianych domków letniskowych, piwnic, saun, łaźni i pralni.

Scroll to Top